Belgische verkiezingen 1919

Wetgevende verkiezingen 1919
Datum	16 november 1919
Land	België
Te verdelen zetels	186 (Kamer) 93+27 (Senaat)
Resultaat
Nieuwe regering	Delacroix II
Vorige regering	Delacroix I
Opvolging verkiezingen
← 1914     1921 →
Portaal    Politiek België

De Belgische verkiezingen van zondag 16 november 1919 zijn de eerste Belgische verkiezingen na de Eerste Wereldoorlog.

Het zijn tevens de eerste verkiezingen die verlopen onder algemeen enkelvoudig stemrecht voor mannen. De loyale houding van de socialisten tijdens de oorlog en de Russische Revolutie van 1917 leidden tot een akkoord tussen de koning en de vertegenwoordigers van het Nationaal Hulp- en Voedingscomité, gesloten op het kasteel van Loppem. De daaropvolgende verkiezingen, die van 1919, verlopen reeds volgens de nieuwe regels. Aangezien dit strikt gezien een ongrondwettelijke situatie is, spreken de conservatieven over 'de staatsgreep van Loppem'.

Zetelverdeling Kamer 1919

De 186 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ BWP: 70
■ Middenstand: 1
■ Liberale Partij: 34
■ strijders/combattant: 2
■ renaissance nationale: 1
■ Katholieke Partij: 73
■ Daensist: 1
■ Frontpartij: 4

Kamer

Aan deze verkiezingen namen nieuwe bewegingen deel, die zijn ontstaan naar aanleiding van de voorbije oorlog: de Frontpartij (in Oost-Vlaanderen op geapparenteerde kartellijsten met de Daensisten), het Belgisch-nationalistische Ligue de la Renaissance nationale van Pierre Nothomb, en een partij van oud-strijders.

Na de verkiezingen bleek de vooroorlogse absolute meerderheid van de katholieken gebroken. De katholieke en socialistische blokken zijn bijna even groot. De katholieken zijn echter verdeeld: de Vlaams- en democratisch-gezinde katholieken vormen een aparte fractie in de Kamer. De liberalen zitten - zoals ze overigens zelf hoopten - op de wip tussen de twee grote partijen. Voortaan zullen er coalities worden gevormd. Aansluitend op de verkiezingen werd echter eerst een regering van nationale eenheid Delacroix II gevormd.

Partij		Kamer van volksvertegenwoordigers
		Stemmen	%	Zetels	Zetels +/-
	Katholieken	655.974	37,23%	73	-26
	BWP	645.124	36,62%	70	+30
	Liberalen	310.876	17,65%	34	-11
	Frontpartij/Daensisten	60.814	3,45%	5	+5
	Middenstand	19.939	1,13%	1	+1
	Renaissance nationale	18.546	1,05%	1	+1
	Oud-strijders	19.075	1,08%	2	+2
	Overige	31.454	1,79%	0	-2
Totaal		1.761.802	100%	186	-

Senaat

In de Senaat lagen de kaarten anders. Hoewel ook hier het algemeen enkelvoudig stemrecht gold, waren de (fiscale) voorwaarden om verkozen te kunnen worden nog niet aangepast. De socialistische BWP vond onvoldoende geschikte kandidaten: zij diende slechts kieslijsten in voor zes van de achttien kiesarrondissementen. In het arrondissement Brugge waren er zelfs even veel effectieve kandidaten (één katholiek en één Ligue nationale) als er zetels waren te verdelen.

Waar de BWP wel opkwam, waren er bovendien meerdere kandidaten die niet aan de hoge cijnsvoorwaarden voldeden. Acht rechtstreeks verkozen socialistische senatoren waren te arm om te mogen zetelen. De Senaat verklaarde hun zetels vacant, zodat er nieuwe verkiezingen nodig waren in de kiesarrondissementen Brussel (4 zetels), Antwerpen (2), Gent-Eeklo (1) en Bergen-Zinnik (1). Deze werden uiteindelijk als volgt verdeeld: vier voor de katholieken, twee voor de liberalen en twee voor de socialisten. Het was de laatste keer dat een Senaatsverkiezing moest worden overgedaan.

Daarnaast was er de anomalie dat de provincieraden, die 27 provinciale senatoren moesten aanduiden, nog waren samengesteld conform de provincieraadsverkiezingen van 1910 en 1912.

Uiteindelijk had de Katholieke Partij nog steeds een absolute meerderheid in de Senaat.

Partij		Senaat
		Stemmen	%	Zetels
	Katholieken	685.041	43,30%	43
	BWP	388.011	24,53%	20
	Liberalen	490.046	30,98%	30
	Overige	18.914	1,20%	0
Totaal		1.582.012	100%	93

Verkozenen

• Kamer van volksvertegenwoordigers (samenstelling 1919-1921)
• Samenstelling Belgische Senaat 1919-1921

Regeringsvorming

Zie Regeringsformatie België 1919 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Na de verkiezingen werd de regering-Delacroix II gevormd.

Bronnen, noten en/of referenties

• BLOM, J.C.H. en LAMBERTS, E. (red.), Geschiedenis van de Nederlanden, Baarn, 2009, 290.
• Michel Dumoulin, Emmanuel Gerard e.a., Nieuwe geschiedenis van België

---

· ·

Verkiezingen in België (lijst)